آشنایی با فلوراید، ماده ای ضروری در کنترل پوسیدگی دندان

در این صفحه به معرفی و کاربرد ماده ای می پردازیم که در دندانپزشکی پیشگیرانه بسیار ارزشمند و قابل توجه است. به شرط استفاده درست و به اندازه، با کمک این ماده می توان سلامت دندان ها را به مقدار قابل توجهی ارتقاء داد. در این مقاله با ماده فلوراید بیشتر آشنا خواهید شد.

فلوراید چیست؟

فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که در طبیعت به وفور یافت می‌شود. این ماده به همراه با کلسیم و فسفر برای محافظت دندان ها در مقابل پوسیدگی حائز اهمیت هستند. این ماده معدنی نه تنها برای کودکان بلکه برای تمام سنین سودمند است.این ماده در واقع، ماده اولیه ضد پوسیدگی دندان است که به صورت سیستمیک و موضعی عمل می‌کند و به عنوان یک معیار مطمئن و موثر در جوامع بشری برای کاهش شیوع و وقوع پوسیدگی‌های دندان محسوب می‌شود.

فلوراید در کدام مواد و منابع موجود است؟

هر چند این ماده در برخی غذاها مانند تخم مرغ، ماهی، گوشت و چای وجود دارد و اغلب جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان آن را به آب آشامیدنی نیز اضافه می‌کنند ، اما برای اثرگذاری بهتر پیشنهاد می شود که از منابع بهتری از این ترکیب معدنی استفاده شود. مولکول های فلوراید نه تنها با ساختار مینایی دندان ترکیب شده و استحکام آن را افزایش می دهند، بلکه به دندان ها کمک می کنند تا با آسیب ایجاد شده توسط باکتری ها نیز مقابله کنند.

🌿 جدول منابع فلوراید

🧃 منبع فلوراید	📌 نوع استفاده	📋 توضیح ساده
🚰 آب آشامیدنی	خوراکی (سیستمیک)	در بعضی شهرها فلوراید به آب اضافه می‌شه تا از پوسیدگی پیشگیری کنه.
🍵 چای سیاه و سبز	خوراکی	چای، مخصوصاً سبز و سیاه، فلوراید طبیعی داره.
🐟 ماهی و غذاهای دریایی	خوراکی	بعضی ماهی‌ها فلوراید زیادی دارن، مخصوصاً اگر با استخوان خورده بشن.
🪥 خمیردندان فلورایددار	موضعی (روی دندان)	شایع‌ترین روش استفاده روزانه از فلوراید.
🧴 ژل یا وارنیش در مطب	موضعی (درمانی)	توسط دندانپزشک برای درمان یا پیشگیری استفاده می‌شه.

فواید فلوراید چیست؟

این ماده ارزشمند به شرط استفاده مناسب می تواند مزایای زیادی داشته باشد اما مهم ترین مزایای آن برای سلامت دهان و دندان عبارتند از:

شروع دوباره معدنی شدن دندان:

با استفاده از غلظت کنترل شده فلوراید، دندان‌های دارای پوسیدگی‌های اولیه می‌توانند فرصت دوباره معدنی شدن یا رمینرالیزاسیون را پیدا کنند. این فرآیند مهم، به دندان‌ها کمک می‌کند تا بازسازی شده و از قبل قوی‌تر شوند. با استفاده از این ماده، مواد معدنی مفید دیگری مانند کلسیم و فسفات به طور فعال در دندان‌ها جایگزین می‌شوند، و این مساله باعث تقویت و ترمیم ساختار دندان می‌شود.

افزایش مقاومت در برابر اسیدها:

با آغاز فرآیند معدنی شدن دوباره دندان، آنها در برابر حملات اسیدی مقاومت بیشتری پیدا می‌کنند. استفاده از فلوراید به دندان‌ها کمک می‌کند تا در مقابل اسیدها محافظت شوند و احتمال پیشروی پوسیدگی دندان به طرز قابل توجهی کاهش می یابد. فلوراید با تقویت و حفظ سختی دندان‌ها، میزان تحلیل و فرسایش مینای دندان در برابر اسیدها را کاهش می‌دهد.

خنثی شدن اسیدیته محیط دهان:

بعد از درمان با این ماده ضد پوسیدگی، یون‌های آن در بزاق دهان باقی می‌مانند. حضور این یون‌ها باعث خنثی شدن اسیدیته‌ی دهان می‌شود و محیطی ایجاد می‌کند که توان آسیب‌رسانی به مینای دندان را ندارد. این فرآیند مهم، به دندان‌ها کمک می‌کند تا در مقابل تهاجم اسیدی محافظت شده و سلامت آنها را حفظ کند.

بهترین دندان، دندان طبیعی خود شماست!

رویکرد ما در مجموعه دندانپزشکی آرتمان درمان انجام درمان به صورت محافظه کارانه و با حفظ حداکثری نسج دندان طبیعی است. اگر به دنبال درمانی اصولی، طبیعی ومحافظه کارانه هستید، با همین نگاه میزبان شما در آرتمان درمان هستیم.

02166003625 09021216575

در چه مواردی استفاده از فلوراید ضروری است؟

در دندانپزشکی برای برخی شرایط و وضعیت ها استفاده از این ماده معدنی به عنوان یک روش درمانی یا جزئی از فرآیند درمان در نظر گرفته می شود:

• زمانی که شیارهایی عمیق روی سطح جونده وجود دارند، که ممکن است در زمان جویدن با حساسیت نیز همراه باشند.
• در مواردی که سطوح دندان ها در اثر تحلیل لثه به محیط دهان باز می شوند و دارای حساسیت هستند.
• هنگامی که به دنبال بعضی از درمان ها و یا داروهای پزشکی جریان بزاق کاهش یافته است.
• زمانی که در تاریخچه ی اخیر دندانی، دندان ها دچار پوسیدگی بوده اند.
• زمانی که فرد از روکش دندان، بریج دندان و یا براکت های ارتودنسی استفاده می کند.

مکانیسم اثر فلوراید چگونه است؟

این ترکیب معدنی دارای توانایی منحصر به فردی در استحکام بخشیدن به مینای دندان است. مینا سخت‌ترین ماده در طبیعت بوده و از کریستال‌هایی به نام کلسیم هیدروکسی آپاتیت تشکیل شده است. مواد معدنی هر روز از طریق دو پروسه به لایه ی مینایی اضافه و یا از آن کم می شوند:

• دِمینرالیزاسیون که برداشته شدن مواد معدنی از لایه ی مینایی دندان است و زمانی اتفاق می افتد که پلاک باکتریال و قند های مصرفی در دهان به مینا حمله می کنند.
• رِمینرالیزاسیون که فرآیندی است که در طی آن مواد معدنی مانند فلوراید، کلسیم و فسفر از آب و غذاهای مصرفی به روی مینا رسوب می کنند.

میزان زیاد دِمینرالیزاسیون (برداشت ماده ی معدنی) بدون رِمینرالیزاسیون (رسوب ماده ی معدنی) جهت بازسازی مینا نهایتا به پوسیدگی های دندانی منجر می شود.

فلوراید بوسیله مقاوم ساختن دندان در برابر حمله ی اسیدی ناشی از پلاک میکروبی موجب پیشگیری از ایجاد پوسیدگی دندانی می شود. فلوراید این کار را به وسیله ی تبدیل کریستال‌های مینا به کلسیم فلور آپاتیت انجام می دهد، که مقاومت بسیار بیشتری در برابر حمله اسید‌های پلاک میکروبی دارند. علاوه بر پیشگیری از پوسیدگی، فلوراید موجب رِمینرالیزاسیون (دوباره معدنی شدن) پوسیدگی های  اولیه نیز می گردد.

مکانیزم این ماده بر روی دندان های کودکان به چه شکل است؟

در کودکان زیر شش سال، این ترکیب با تاثیر بر دندان های دائمی در حال رویش، موجب می گردد که دندان ها به راحتی در برابر اسیدها دِمینرالیزه (دچار برداشت ماده ی معدنی) نشوند. این ماده در دندان هایی که چه در کودکان و چه در بزرگسالان، روییده اند، سبب سرعت بخشیدن به رمینرالیزاسیون (دوباره معدنی شدن ) و همچنین ازهم گسیخته شدن روند تولید اسید می شود.

فلوراید به دو شکل در زمان های قبل و بعد از رویش دندان ها باعث تاثیر گذاری روی دندان های کودکان می شود:

• قبل از رویش دندان‌ها: در این زمان فلوراید توسط دندان‌ها از طریق غذاها و آب حاوی فلوراید قابل دریافت است. این نوع از اثرگذاری فلوراید سیستمیک نامیده می‌شود.
• بعد از رویش دندان‌ها: فلوراید در این زمان باعث دوباره معدنی شدن (رمینرالیزه شدن) مینای دندان شده و علائم اولیه پوسیدگی دندان را برطرف می‌کند. خمیر دندان‌های حاوی فلوراید، ژل‌ها، وارنیش‌ها و دهانشویه‌های فلوراید در این مرحله اثر گذارند. (نکته: فلوراید موجود در غذاها و آب پس از رویش دندان‌ها تاثیر خود را به صورت موضعی ادامه می‌دهد که به آن اثر موضعی گفته می‌شود.)

آیا استفاده از دهانشویه های حاوی فلوراید در کودکان مجاز است؟

دهانشویه‌های حاوی فلوراید در دو غلظت در دسترس هستند ۰.۰۵% و ۰.۲%. از دهانشویه با غلظت ۰.۰۵% به صورت روزانه استفاده می‌شود و دهانشویه با غلظت ۰٫۲ % تنها هفته‌ای یکبار به کار می‌رود. مصرف این دهانشویه‌ها در کودکان زیر ۶ سال، به علت عدم توانایی در کنترل بلع توصیه نمی‌شود.

پس از مصرف دهانشویه ها ، به مدت حداقل 30 دقیقه باید از شستن دهان، خوردن و آشامیدن پرهیز شود تا دندان ها فرصت جذب فلوراید را به حداکثر میزان داشته باشند.

روش استفاده از فلوراید چیست؟

به طور کلی، دو روش برای استفاده از این ماده معدنی وجود دارد، روش اول سیستمیک بوده و روش دوم اعمال موضعی آن است:

۱- روش سیستمیک

افزودن آن به آب آشامیدنی بهترین روش پیشگیری از پوسیدگی است که میزان متوسط آن برای کاهش پوسیدگی ۰.۷ تا ۱.۲ PPM‌ است. غذاهای دریایی، چای سبز و چای سیاه منابع غنی از فلوراید هستند. همه سبزیجات به صورت خام یا نیمه پخته دارای فلوراید هستند ولی در صورت دریافت حرارت بالا، فلوراید خود را از دست می‌دهند.

۲- روش موضعی

روش موضعی به این شکل است که ماده مورد بحث ما مستقیما به سطح دندان ها اعمال می شود. این کار به دو شکل در مطب دندانپزشک و در خانه امکان پذیر است:

استفاده از فلوراید در مطب:

دندانپزشک محلول ژل یا وارنیش (پوشش محافظ عموما رنگی) غلیظ شده فلور را بر اساس محل و شدت پوسیدگی به کار می‌برد. فلورایدتراپی در مطب در افراد فاقد پوسیدگی یا دارای پوسیدگی خفیف هر یک ماه یک بار انجام شده و در پوسیدگی متوسط و شدید، فواصل مصرف آن کمتر است.

استفاده از فلوراید در منزل:

خمیر دندان‌های حاوی فلوراید بی‌شک شایع‌ترین وشناخته شده ترین روش استفاده از فلوراید موضعی است. توصیه می‌شود کودکان بالای ۳ سال از این خمیر دندان ها استفاده کنند. در کودکان زیر ۶ سال، مصرف این خمیردندان‌ها باید با نظارت والدین و به مقدار کم (به اندازه‌ی یک نخود) انجام شود.

نکته مهم: در کنترل پوسیدگی فلوراید ماده ای لازم است، اما کافی نیست

باید به خاطر داشت که این ترکیب به تنهایی قادر نخواهد بود مانع از ایجاد پوسیدگی دندان ها شده و آن را کنترل کند. در واقع مسواک زدن و استفاده روزانه از نخ دندان، کاهش میان وعده های شیرین و جایگزین کردن قند ساکاروز (قند پوسیدگی زا) با قند مفید زایلیتول ( قند پیشگیری کننده از پوسیدگی ) و چکاپ های دوره ای منظم عواملی هستند که همراه با فلوراید، سدی محکم در برابر پوسیدگی به وجود می آورند.

🦷 جدول آموزشی: راهنمای کامل مراقبت دندان با فلوراید و روش‌های مکمل

🔹 مرحله / موقعیت	💧 استفاده از فلوراید	🪥 روش‌های مکمل مراقبت دهان	💡 نکته کلیدی
کودک زیر ۶ سال	خمیردندان فلوراید با نظارت والدین (نخود)	مسواک زدن صحیح با آموزش والدین، نخ دندان استفاده نشود	مراقب بلعیدن باشید، فلوراید بیش از حد مضر است
کودکان بالای ۶ سال و نوجوانان	خمیردندان + دهانشویه ۰.۰۵% روزانه	مسواک زدن ۲ بار در روز، نخ دندان، رژیم غذایی سالم	آموزش درست مسواک زدن و پرهیز از خوراکی‌های شیرین
بزرگسالان بدون مشکلات دندانی خاص	خمیردندان + دهانشویه در صورت نیاز	مسواک زدن، نخ دندان، چکاپ سالانه	رعایت بهداشت دهان و مراجعه منظم به دندانپزشک
افراد با پوسیدگی مکرر یا ارتودنسی	وارنیش فلوراید در مطب + خمیردندان موضعی	مراقبت‌های خاص توسط دندانپزشک، نظارت بیشتر	پیشگیری فعال و درمان به موقع
افرادی با بزاق کم یا مصرف داروهای خاص	مشاوره تخصصی برای مکمل‌های فلوراید	استفاده از مرطوب‌کننده‌های دهان، کنترل دارویی	توجه ویژه به خشکی دهان که خطر پوسیدگی را افزایش می‌دهد

عوارض فلوراید چیست؟

در حالی که فلوراید فواید بی شماری برای سلامت دهان و دندان دارد، اما بسیار مهم است که از عوارض جانبی بالقوه ای که می تواند از مصرف بیش از حد فلوراید ایجاد شود، آگاه باشید. برخی از عوارض این عنصر محافظ در صورت مصرف بیش از اندازه عبارتند از:

فلوئوروزیس دندان

فلوروزیس دندانی وضعیتی است که ظاهر مینای دندان را تحت تأثیر قرار می دهد. این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که فلوراید بیش از حد در طول رشد دندان (به طور معمول در دوران کودکی) مصرف شود. فلوئوروزیس خفیف ممکن است باعث ایجاد رگه ها یا لکه های سفید کوچکی روی دندان ها شود، در حالی که موارد شدید می تواند منجر به تغییر رنگ قهوه ای شود. با این حال، فلوئوروزیس دندان در درجه اول یک نگرانی زیبایی شناختی است و به طور معمول بر عملکرد یا سلامت دندان ها تأثیر نمی گذارد.

فلوئوروزیس استخوان

فلوئوروزیس استخوانی زمانی رخ می دهد که شخص برای یک مدت طولانی در معرض سطوح بالای فلوراید قرار بگیرد. به طور معمول این مساله از طریق آب آشامیدنی حاوی مقادیر بیش از حد فلوراید رخ می دهد. این وضعیت بر استخوان ها تأثیر می گذارد و می تواند منجر به درد مفاصل، سفتی و ناهنجاری های اسکلتی شود. با این حال، فلوئوروزیس استخوانی در مناطقی که فلورایداسیون آب کنترل و نظارت می شود، نادر است.

مشکلات گوارشی

در برخی موارد، مصرف بیش از حد فلوراید می تواند باعث علائم گوارشی مانند حالت تهوع، درد معده و اسهال شود. این علائم زمانی که فلوراید به مقدار زیاد مصرف می شود (مانند بلعیدن خمیر دندان یا استفاده از مکمل های فلوراید بدون راهنمایی مناسب) بیشتر رخ می دهد.

توجه به این نکته ضروری است که بروز این عوارض جانبی نسبتاً نادر است و معمولاً با مصرف بیش از حد فلوراید همراه است. هنگامی که این ماده در مقادیر مناسب و طبق دستور متخصصان دندانپزشکی استفاده می شود، برای سلامت دهان و دندان بی خطر و مفید در نظر گرفته می شود.

اگر در مورد مصرف یا عوارض جانبی احتمالی نگرانی دارید، بهتر است با دندانپزشک یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید. آنها می توانند راهنمایی های متناسب با نیازهای خاص شما ارائه دهند و به شما کمک کنند تا تعادل سالم فلوراید را برای سلامت دهان و دندان حفظ کنید.

✅نقش حیاتی فلوراید در پیشگیری از پوسیدگی دندان

استفاده اصولی و درست از فلوراید نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان دارد و می‌تواند به طور چشمگیری از پوسیدگی و مشکلات دندانی پیشگیری کند. بهره‌گیری از روش‌های علمی و به‌روز در مراقبت‌های پیشگیرانه، همراه با رعایت نکات مصرف صحیح این ماده، بهترین راهکار برای تضمین سلامت دندان‌ها در تمام سنین است. از این رو، انتخاب مرکزی که با دانش تخصصی و تعهد به اصول درمانی پیشگیرانه، همراه شما در مسیر مراقبت از دهان باشد، اهمیت ویژه‌ای دارد. اگر به دنبال مرکزی هستید که در تمام مراحل درمان — از نخستین جلسه مشاوره تا پایان مسیر — بر این اصول تکیه داشته باشد، در آرتمان درمان آماده‌ایم با همین نگاه از شما میزبانی کنیم.

❓سوالات رایج درباره فلوراید و کاربردهای آن 🦷